Asbakken Nederlands fabrikaat
Vanaf het begin was het duidelijk dat het onmogelijk zou zijn om een verzameling op te zetten van alle typen asbakken die ooit gemaakt zijn. De verscheidenheid is te groot. Om de verzameling beheersbaar te houden concentreren we ons daarom de laatste jaren op het Nederlandse product.
Het gemerkte product is natuurlijk goed tot redelijk goed te onderscheiden maar naast de gemerkte
artikelen zijn er in de Nederlandse fabrieken veel producten (asbakken)
gemaakt die ongemerkt bleven. Veel van de reclame asbakken voor kleinere
bedrijven vallen in de categorie ongemerkt.
Van bijvoorbeeld een grote keramiekfabrikant als Zuid-Holland,
in Gouda, is het bekend dat grote series keramiek ongemerkt de fabriek verlieten.
Vormgeving
Als er ergens een onderwerp is waarop veel gefantaseerd wordt, dan is het wel op de
vormgeving van de asbak. Schijnbaar leent de asbak zich als
gebruiksartikel goed voor allerlei vreemde, vaak humoristische uitspattingen. Gebitten
als asbak, een asbak in skelet vorm, alles is mogelijk. Ook dieren vormen vaak een
bron van inspiratie voor de vormgeving van een asbak. Vissen zijn een regelmatig terugkerend thema.
De in Nederland geproduceerde asbakken zijn meestal niet bijzonder buitensporig
vorm gegeven. Mogelijk was het afzetgebied te klein. Veel van de buitenissigheden werden
geïmporteerd. In Nederland bleef het vaak bij modellen van auto's, boten of huisjes.
Met een reclame-uiting er op konden de modellen goed dienen om als relatiegeschenk te worden weggegeven.
Kitsch
Asbak en kitsch zijn nauw verwant. De grens is moeilijk te trekken en verlegd zich
in de loop der jaren. Het Maastrichtse JEMA is vooral bekend om zijn vele
dierfiguren van keramiek, soms met een klok er in. Eigenlijk pure kitsch maar
door zijn opvallende stijl en glazuurwerk is het interessant.
Behalve de genoemde dierfiguren maakte JEMA ook op Duitse Hummel beeldjes geïnspireerde
beeldjes, onder andere mét asbak. Bij de foto's staat daar een voorbeeld van.
Metaal
Buiten de keramische producten zijn er in Nederland veel glazen (in Leerdam) maar ook veel metalen asbakken geproduceerd. Tiel was een belangrijke stad op dat gebied. Daalderop, Metawa, RIO, en Kurz (tin) waren bekende fabrieken in Tiel.
Daalderop was bekend om zijn electrische watersnelkokers, minder bekend is dat zij,
net als de andere Tielse metaal bedrijven, asbakken maakten.
Edy was vooral bekend als fabrikant van pannen, wasmachines en ander huishoud emaille.